دور تازه سفرهاى خارجى رئيس جمهور ایران ؛ کارشناسان چه می گویند؟، آی آر دیپلوماسی

مينا على اسلام - آی آر دیپلوماسی

دوشنبه 9 ارديبهشت ماه 87 محمود احمدى نژاد دور تازه اى از سفرهاى خارجى خود را آغاز کرد و براى شروع ، پاکستان ، سريلانکا و هند، سه کشور ميزبان رئيس جمهور ايران در اين دور از سفرهاى خارجى بودند.

محمود احمدى نژاد طى روزهاى 9 و10 ارديبهشت ماه در راس هيئتى عاليرتبه بنا به دعوت همتايان پاکستانى، سريلانکايى و هندى خود عازم اسلام آباد، کلمبو و دهلى نو شد تا در خصوص توسعه و گسترش مناسبات همه جانبه رايزنى و گفتگو کند.

در ابتداى اين سفرآقای احمدی نژاد وارد اسلام آباد شد . ديدار با مقامات پاکستانى چند ساعت به طول انجامید . روابط دوجانبه و به خصوص همکاری در بخش انرژی و تبادل نظر درباره مسایل دوجانبه، منطقه و جهان در دستور کار مذاکرات مقامات ایرانی و پاکستانی قرار داشت. سفر آقای احمدی نژاد به پاکستان اولین دیدار رسمی رهبر یک کشور خارجی از این کشور از زمان آغاز به کار دولت جدید پاکستان به رهبری آقای گیلانی بود.

مقصد بعدى احمدى نژاد پس از اسلام آباد کلمبو پايتخت سريلانکا بود. در سفر رئيس جمهور به کلمبو، ايران و سريلانکا پس از مذاکرات مشترک هيات‌هاى عاليرتبه دو کشور، 5 يادداشت تفاهم همکارى و اجرايى امضا کردند. ساخت باشگاه ايرانيان در سريلانکا، توسعه ظرفيت پالايشگاه ساپوگاسکاندا، تامين مالى پروژه اومااويا (طرح چند منظوره در زمينه سد وآبيارى)، اجراى طرح اومااويا و ايجاد مکانيسم مشورتى عناوين اين يادداشت‌هاى تفاهمو قراردادهاى اجرايى است که در حضور رييسان‌جمهور ايران و سريلانکا به امضا رسيد. وى هم‌چنين در نشست هيات‌هاى عالى رتبه دوکشور توسعه و تحکيم روابط را مورد تاکيد قرار دادند.

آقای احمدى‌نژاد در ادامه سفرش به کشورهاى شبه قاره وارد دهلى نو پايتخت هند شد و با رييس‌جمهور و نخست وزير اين کشور ملاقات ودرباره روابط دوجانبه و تقويت همکارى‌هاى منطقه‌اى و بين‌المللى مذاکره کرد.رئيس جمهور با طرف هاى هندى پيرامون مهم‌ترين مسائل دو جانبه در حوزه‌هاى سياسى، اقتصادى، فرهنگى و بين‌الملليبه گفت‌وگو پرداخت ودراين مذاکرات، ايران و هند بر نهايى شدن خط لوله صلح ميان ايران پاکستان و هند تاکيدکرده و آن را به نفع رفاه پيشرفت و صلح و ثبات سه کشور دانستند.

بطور کلى در سفر رئيس جمهور به اين سه کشور گسترش و توسعه روابط همه جانبه به خصوص مناسبات اقتصادى، بازرگانى، فرهنگى، تکميل خط لوله انتقال گاز (خط لوله صلح ) و مسائل بين المللى مورد بررسى قرار گرفت.

اما بايد پيش از بحث و بررسى اهداف و اولويت هاى دولت ايران در انجام سفرهاى جديد خود در سال 87 مرورى کوتاه به سفرهاى خارجى احمدى نژاد در سال گذشته داشته باشيم چراکه با توجه به دست آوردهاى بدست آمده از اين سفرها، بهتر مى توان اهداف دولتمردان کابينه نهم را در ادامه سفرهاى ديپلماتيک به کشورهاى مختلف جهان ارزيابى کرد.

تمرکز سفرهاى احمدى نژاد در سال گذشته بروي کشورها عربى منطقه، کشورهاى آمريکاى لاتين و کشورهاى آسياى مرکزى و قفقاز بود. در جدول زير مى توان فهرست دقيق اين سفرها را در سال 86 مشاهده کرد.

بيست و سوم ارديبهشت ماه سال 86 محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران، برای دیدار و گفتگو با مقامات امارات متحده عربی، به ابوظبی رفت. وى با شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان، امیر امارات دیدار و گفتگو کرد.

آقای احمدی نژاد، ایران و امارات را دو کشور همسایه و برادر خواند و گفت که دو کشور می توانند خلیج فارس را به خلیج صلح و دوستی تبدیل کنند.امیر امارات نیز خواهان گسترش روابط میان دو کشور شد و گفت که کشورش منافع مشترکی با ایران دارد.

این نخستین دیدار یک مقام ایرانی از امارات، پس از انقلاب و در بیست و هشت سال گذشته بود.ایران و امارات، سالها با يکديگر خصومت ارضی (بر سر جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی در خلیج فارس) داشتند و اين سفر نقطه آغازى براى رفع اين خصومت ها بين طرفين اعلام شد. اين سفر تنها چند روز پس از دیدار دیک چنی، معاون رییس جمهوری آمریکا از امارات صورت گرفت.

سفر به عمان
بيست و چهارم ارديبهشت ماه سال 86 پس از ديدار و گفت و گوى احمدى نژاد با مقامات اماراتى، وى وارد عمان شد. رئيس جمهور در اين سفر با پادشاه این کشور مذاکراتی درباره روابط دو جانبه و مسایل منطقه ای - بین المللی انجام داد.

رییس جمهوری ایران در دیدارهای خود با پادشاه عمان خواهان خروج نیروهای آمریکایی از عراق و منطقه شد و سیاست های آمریکا در منطقه را شکست خورده معرفی کرده و گفته است که زمان آن رسیده که خود کشورهای منطقه، امنیت و آرامش را در منطقه برقرار کنند. رئيس جمهور همچنین خواهان گسترش روابط میان ایران و عمان شد و اظهار داشت که ايران هیچ محدودیتی برای گسترش روابط با کشورهای عربی ندارد. احمدى نژاد در مسقط و در دیدار با سلطان قابوس خواهان اتحاد کشورهای منطقه برای برقراری آرامش شد.

سفر به بلا روس
در تاريخ 31 ارديبهشت ماه سال قبل نيز رییس جمهور برای دیداری رسمی از بلاروس وارد مینسک، پایتخت این کشور، شد. وى در راس هیاتی از مقامات ارشد و مدیران صنایع کشور سفرى دو روزه به بلاروس داشت . این سفر در پاسخ به به دعوت الکساندر لوکاشنکو، رییس جمهوری بلاروس صورت گرفت و منوچهر متکی و مسعود میرکاظمی، وزیران امور خارجه و بازرگانی، محسن کوهکن و علاء الدین بروجردی، نمایندگان مجلس، و منوچهر منطقی، مدیرعامل شرکت ایران خودرو از همراهان احمدی نژاد بودند. رئیس جمهور همچنین با "ولادیمیر سیماشکو" معاون اول نخست وزیر و "آناتولی روسیتسکی" وزیر صنایع بلاروس در محل اقامتش دیدار کرد.مقامات دو کشور در این دیدار راههای همکاری در زمینه تولید سیمان، کامیون، تراکتور، ساخت نیروگاه برق و پروژه های نفتی را بررسی کردند.

سفر به سوريه
محمود احمدی نژاد، 28 تیر به دعوت رسمی بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه به این کشور سفر کرد. سفر احمدی نژاد به دمشق به فاصله کوتاهی پس از سوگند یاد کردن بشار اسد براى آغاز یک دوره هفت ساله دیگر به عنوان رئیس جمهوری این کشور ، صورت گرفت تا عمق روابط ديپلماتيک ايران و سوريه را به نمايش گذارد.

طى اين سفر دو روزه ، روسای جمهوری دو کشور در مورد گسترش روابط و مسایل مهم منطقه ای و بین المللی گفتگو کردند و اين گفت و گوها بواسطه ديدگاه هاى نزديک طرفين نسبت به مسائل مختلف جهانى از جايگاه ويژه اى نزد دولتمردان ايران برخوردار بود.

دو کشور در مورد مساله فلسطین، خواهان پایان اشغال سرزمین های فلسطینی از سوی اسرائیل و تامین حقوق فلسطینیان از جمله آوارگان فلسطینی هستند، در مورد عراق، هر دو خواهان پایان یافتن حضور نظامی آمریکا در این کشور هستند و معتقدند ادامه حضور این نیروها باعث استمرار ناآرامی ها در عراق است.در مورد لبنان نیز ایران و سوریه متهم به دخالت در اوضاع داخلی اين کشور هستند.

سفر به الجزاير
در 15 مرداد ماه سال 86 ، محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران به همراه هیاتی سیاسی و اقتصادی برای دیداری دو روزه به الجزایر سفر کرد.آقای احمدی نژاد با استقبال رسمی عبدالعزیز بوتفلیقه رئیس جمهور الجزایر وارد این کشور شد و منوچهر متکی و حسین صفار هرندی وزرای خارجه و ارشاد اسلامی وی را در این سفر همراهی کردند.

در اولین روز سفر رئیس جمهور ایران، آقای احمدی نژاد با آقای بوتفلیقه دیدار کرده و روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور و مسائل جهان اسلام از جمله موضوعات مورد بحث در مذاکرات طرفین بوده است.

در دهه 1970 اختلافات ایران و عراق بر سر اروند رود به اوج خود رسیده بود که با میانجیگیری "هواری بومدین" رئیس جمهور وقت الجزایر، دو کشور ایران و عراق در سال 1975 موافقتنامه ای برای حل مناقشه مرزی امضا کردند. در اواخر سال 1980 الجزایر در حل بحران گروگان گیری سفارت آمریکا در تهران نیز نقش اساسی ایفا کرد و با امضای موافقتنامه ای که به "موافقتنامه الجزایر" مشهور شد، گروگان های آمریکایی آزاد شدند.با اين وجود اين کشور به همراه کشورهای عربی از حاکمیت امارات بر جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی دفاع کرده است.

سفر به افغانستان
روز بيست و سوم مرداد ماه 86 رئيس جمهور ايران براى ديدار و گفت و گو با همتاى افغان خود وارد کابل شد.در اين سفر يک روزه منوچهر متکی، وزیر خارجه، علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی وقت، مجتبی ثمره هاشمی، مشاور رییس جمهوری و همچنین، استاندار خراسان رضوی و تعدادی از معاونان وى را همراهى کردند. این نخستین دیدار محمود احمدی نژاد از کابل از آغاز دوره رياست جمهورى اش بود و اين سفر در حالى صورت گرفت که چندى پيش از آن مقامات آمریکایی و بریتانیایی آشکارا جمهوری اسلامی را به کمک به شورشیان طالبان در افغانستان متهم کرده بودند.

سفر به ترکمنستان
محمود احمدی نژاد پس از افغانستان به ترکمنستان رفت و چند موافقتنامه همکاری های دو جانبه بين طرفين منعقد شد. ايران پس از روسيه دومين مصرف کننده گاز ترکمنستان است.

سفر به قرقيزستان
احمدی نژاد پس از سفر به افغانستان و ترکمنستان، وارد قرقيزستان شد و در نشست سازمان همکاری شانگهای که ايران عضويت ناظر را دارد شرکت کرد. از نظر تحليلگران رئيس جمهور در اين سفر تلاش داشت زمينه ارتقاى سطح ايران از عضويت ناظر به عضويت کامل سازمان همکارى هاى شانگهاى را فراهم کند.

سفر به آذربايجان
30 مرداد ماه 86 نيز احمدى نژاد در پاسخ به دعوت رسمى الهام على اف رئيس جمهور آذربايجان راهى باکو شد. البته وى پيش از ترک تهران، تبادل نظر در باره مسائل دریای خزر و همکاری در بخش های انرژی به خصوص نفت و گاز و گسترش همکاری های بازرگانی را از مهمترین محورهای مذاکراتش با مقامات آذری اعلام کرده بود.

سفر به بوليوى
رئیس جمهور ایران پنجم مهر ماه 86 برای دیدار از بولیوی وارد شهر سانتاکروز شد و از آنجا راهی لاپاز، پایتخت بولیوی گردید.

احمدی نژاد نخستین رئیس جمهور ایران بود که به بولیوی سفر کرد و در مدت اقامت چند ساعته خود در اين کشور توافقنامه هایی در زمینه احداث خطوط لوله انتقال گاز و اکتشاف منابع نفتی بين دو طرف منعقد شد و طرفین امکان افزایش همکاری در تجارت، صنعت و کشاورزی را بررسی کردند. از ديدگاه تحليل گران گسترش رابطه دو کشور بیشتر جنبه سیاسی و دیپلماتیک داشته است.

سفر به ونزوئلا
سفر احمدى نژاد به ونزوئلا در سال 86 سومين سفر وى به اين کشور از آغاز دوران رياست جمهورى وى بود و انجام اين سفر قوت بيشترى به اين تحليل داد که" ايران در سايه گسترش روابط ديپلماتيک و اقتصادى خود با کشورهاى آمريکاى لاتين قصد تقويت متحدين استراتژيک خود را در همجوارى ايالات متحده آمريکا و در تقابل با ديدگاه هاى اين کشور دارد."

سفر به نیویورک
محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران، صبح روز یکشنبه اول مهرماه 86 برای شرکت در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، عازم این شهر شد و روز سه شنبه در اين نشست سخنرانی کرد. در این سفر، هیاتی از مقامات بلندپایه ایرانی، از جمله منوچهر متکی وزیر امور خارجه و غلامحسین الهام سخنگوی دولت و شماری دیگر از مقامات دولتی و نمایندگان مجلس وى را همراهی کردند. این سومین سفر رئيس جمهور به نیویورک، از زمان آغاز رياست جمهورى اش بود.

سفر به بحرين
آقای احمدی نژاد روز شنبه 26 آبان ماه 86 پیش از ورود به عربستان برای ساعاتی به بحرین سفر کرد و در منامه، مورد استقبال پادشاه، نخست وزیر، ولیعهد، وزیرخارجه، رؤسای دو مجلس و فرمانده کل نیروی دفاعی‌ بحرین قرار گرفت. در جريان اين سفر تحليل گران اظهار کردند که دیدار وى با مقامات بحرين با هدف عادی سازی روابط دو کشور صورت گرفته است و چراکه بدنبال چاپ یک مقاله در روزنامه کیهان روابط دو کشور دستخوش تیرگی هایی شده بود.

سفر به عربستان
محمود احمدى نژاد در سال 86 دو بار به عربستان سعودى سفر کرد که اولين بار در تاريخ 26 آبان ماه و براى شرکت در نشست سران کشورهاى توليد کننده نفت ( اوپک ) بود. اين سفر احمدی نژاد به عربستان ، سومین سفر وی به اين کشور از ابتداى کار دولت نهم بود.

وی یک بار در ماه های نخست ریاست جمهوری خود برای شرکت در نشست فوق العاده سران دولت های عضو سازمان کنفرانس اسلامی به ریاض رفت.دومین سفر رئيس جمهور (مارس 2007) براى گفت گو با پادشاه عربستان سعودی در باب مسائل منطقه از جمله لبنان و عراق صورت گرفت.

اين سفر در حالى انجام گرفت که روابط ایران و عربستان سعودی طى سال گذشته آن به دلیل وجود اختلاف نظرهاى شيعه و سنى ، برخی انتقادهای تلویحی مقام های سعودی از نقش ایران در عراق، همچنین فعالیت های هسته ای ایران و نگرانی کشورهای حاشیه خلیج فارس از بروز درگیری در منطقه، بدور از گرمى و دچار تيرگى بود.

سفر به قطر
روز دوشنبه، 12 آذر ماه 86 ، رئیس جمهور ایران برای شرکت در بیست و هشتمین اجلاس سران کشورهای عرب عضو شورای همکاری خلیج فارس وارد دوحه، پایتخت قطر، شد. این نخستین بار بود که یکی از روسای جمهور ایران در اجلاس سران شورای همکاری شرکت می کرد. در این سفر سید مجتبی ثمره هاشمی، مشاور رئیس جمهور، و محمدرضا باقری، معاون وزیر امور خارجه، همراه وى بودند. احمدی نژاد به عنوان میهمان ناظر در نشست عمومی این اجلاس حضور يافت و در حاشیه اجلاس با سران کشورهای شرکت کننده به طور دوجانبه ملاقات کرد. احمدى نژاد در خصوص اين سفر، آنرا سرفصل دوران جدید همکاری در منطقه خلیج فارس توصیف کرد.

سفر دوم به عربستان
اما دومين سفر احمدى نژاد به عربستان دقيقا يک ماه بعد از اولين سفر در تاريخ 26 آذر ماه و براى انجام مراسم حج انجام شد . اين سفر بنا به دعوت پادشاه عربستان براى زيارت مکه صورت گرفت و بواسطه اينکه اين اولین بار در تاریخ روابط دو کشور بود که پادشاه عربستان از رئیس جمهوری ايران برای زیارت مکه دعوت به عمل آورده بود؛ از اهميت ويژه اى در روابط دو طرف برخوردار شد چراکه به گونه اى از کاهش تيرگى ها در تعاملات فى مابين خبر مى داد.

سفر به عراق
محمود احمدی نژاد در سفر دو روزه خود به عراق با مقام های عالی رتبه دولت این کشور دیدار کرد. وی در آستانه این سفر تاکید کرد که سیاست دولتش درباره عراق کمک به برقراری صلح و امنيت در این کشور است. وى به دعوت رسمی جلال طالبانی، رئیس جمهور عراق، به اين کشور سفر کرد.
آقای احمدی نژاد دیدار از عراق را به نفع دولت و مردم عراق دانسته و ابراز اميدواری کرد که این سفر به استحکام روابط ایران و عراق منجر شود. اين اظهارت رئيس دولت ايران در حالى در خصوص سفرش به عراق مطرح شد که پيش از آن جورج بوش، رئیس جمهور آمریکا، خطاب به ايران گفته بود به "صادر کردن تروریسم" خاتمه دهد.

کارشناسان چه می گویند؟
الهه کولایی کارشناس مسائل حوزه قفقاز در خصوص سفر هاى رئيس جمهور به کشورهای حوزه آسیای مرکز و قفقاز چنين معتقد است که نکته ای که باید در ثمر دهی این سفرها مورد توجه قرار گیرد، ضرورت اتخاذ یک رویکرد متعادل در سیاست خارجی ایران است تا این کشورها نیز همانند کشورهای دیگر در روابطی سازنده با ایران به تعامل بپردازند، به این ترتیب در شرایط فشار بین المللی بر ایران توسعه روابط با کشورها حوزه آسیای مرکزی، منافعی بیشتری را برای این کشورها به نسبت ایران در پی خواهد داشت و با افزایش فشار جهانی بر ایران، بهره گیری این کشورها از رابطه با ایران نیز افزایش می یابد، این نوع سفرها زمانی می تواند آثار قابل بهره برداری برای ایران داشته باشد که رویکردی متوازن صورت پذیرد نه در شرایط اعمال فشار.در نهایت این سفرها بیش از آنکه در تامین منافع ایران کارساز باشد، به تامین منافع این کشورها یاری می رساند.

صادق خرازی معاون سابق وزارت امور خارجه و کارشناس مسائل سیاست خارجی نیز در ارتباط با سفرهای رئیس جمهور به برخی کشورهای عربی در سال 86 چنین اظهار نظر می کند که امارات پایگاه امنیتی و نظامی آمریکاست و رفتارش فوق‌العاده خطرناک است بر این اساس خیلی بعید می‌دانم که با امارات به نتیجه برسیم.

دیگر کشورهای عرب منطقه هم سابقه چندان خوشی ندارند که بخواهیم به آنها اعتماد کنیم. به عقیده منرفت‌و‌آمد در هر سطحی اتفاق خوبی است که لازم است اما اگر به صرف سفر برای سفر اینرفت‌وآمدها صورت گیرد چندان معنایی ندارد و صرف حرف زندن مشکلی را حل نمی‌کند.

این سفرها و صحبت‌ها باید منتج به نتیجه و باعث تغییر رفتارهاو گفتارها شود که خیلی مشهود نیست. من با آنچه آقای احمدی‌نژاد در سفر به عراق بر آن تاکید کرد کاملا موافقم و این اقدام ایشان را اقدامی کاملا مناسب می‌دانم. اما آنچه که در نشست خلیج فارس اتفاقافتاد و حواشی آن، با اصول عزت، حکمت و مصلحت نظام هماهنگی چندانی نداشت.

اما محمد صدر معاون اسبق عربی آفریقایی وزارت امور خارجه نيز در خصوص سفرهای خارجی احمدی نژاد در سال 86 بر اين باور است که اکثر این سفرهای جنبه تبلیغات داخلی داشته و فاقد هرگونه دست آورد بوده است.

در هر حال اين بارآقای احمدى نژاد در سال جديد سفرهاى خارجى خود را از کشورهاى شبه قاره آغاز کرد و بايد منتظر سوغات هايى که از اين سفرهاى با خود به ايران مى آورد، بود. چراکه اصلى ترين دست آورد سفرهاى ديپلماتيک کسب امتيازات و راه اندازى همکارى هاى موثر در راستاى تحقق هرچه بهتر منافع ملى است.